Γεννήθηκε το 1793 στα Ψαρά και το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντής Νικολάου Σπηλιωτέας. Ο ψαριανός πολεμιστής, μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης που τιμούμε την 25η Μαρτίου που…. διετέλεσε πρωθυπουργός και υπουργός της Ελλάδας επί της Βασιλείας του Όθωνα αρνήθηκε να λάβει την τιμητική σύνταξη που του προσφέρθηκε μετά τον αγώνα, και αποσυρόμενος στο σπίτι του στην Κυψέλη, βαριά καταπονημένος και κουφός, άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου 1977 σε ηλικία 84 ετών.
Γοητευμένος από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στην οποία ωστόσο δεν εντάχθηκε ποτέ, όταν έμαθε ότι ξέσπασε η επανάσταση στη Μολδαβία από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη έσπευσε να συμμετάσχει στον πρώτο πολεμικό στόλο των Ψαριανών για να ενταχθεί λίγο μετά στο πυροβολικό.
Η ανατίναξη της ναυαρχίδας του Καρά Αλή
Τον Ιούνιο του 1822, ο Κανάρης ανέλαβε να βάλει μπουρλότο στη ναυαρχίδα του Καρά Αλή, του επικεφαλής του στρατού που έσφαξε τους κατοίκους και έκαψε το νησί. Την επιχείρηση θα εκτελούσαν τα πυρπολικά του Κανάρη και του Ανδρέα Πιπίνου.
Στο εγχείρημα βοήθησαν δύο παράγοντες. Αφενός ότι η νύχτα ήταν πολύ σκοτεινή καθώς δεν είχε φεγγάρι και αφετέρου ότι στο κατάφωτο κατάστρωμα της ναυαρχίδας οι περίπου 2.000 Τούρκοι γιόρταζαν το Μπαϊράμι κι έτσι τα μέτρα φρούρησης ήταν ελλιπή.
Η φωτιά απ’ το μπουρλότο μεταδόθηκε ταχύτατα στο καράβι. Πριν προλάβουν να απομακρυνθούν απ’ αυτό οι πρώτες σωστικές λέμβοι, η φωτιά έφτασε στην πυριτιδαποθήκη, η οποία ανατινάχθηκε. Ως αποτέλεσμα τα θύματα ήταν πάρα πολλά. Μεταξύ αυτών ο ναύαρχος Καρά Αλής, αξιωματικοί του και πολλοί ναύτες.
Η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικότερα γεγονότα του κατά θάλασσαν αγώνα, έκανε δε πολύ μεγάλη εντύπωση στην Ευρώπη. Χρησιμοποιώντας σημερινή ορολογία, θα λέγαμε ότι βοήθησε επικοινωνιακά πολύ την Επανάσταση. Τόσο μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων όσο και μεταξύ των Ευρωπαίων, ο Κανάρης πλέον ήταν ήρωας.
Η πολιτική ζωή
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης ήταν ένα από τα λίγα πρόσωπα στα οποία είχε εμπιστοσύνη ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος κυβερνήτης της ανεξάρτητης Ελλάδος. Ο Καποδίστριας θα τον διορίσει αρχικά φρούραρχο της Μονεμβασιάς και κατόπιν διοικητή μιας ναυτικής μοίρας που θα πολεμήσει τους αγγλόφιλους και τους αντικυβερνητικούς της Ύδρας. Στον Κανάρη ανατέθηκε να συλλάβει τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, όταν ο τελευταίος δραπέτευσε από το Ναύπλιο. Απογοητευμένος λόγω της δολοφονίας του Καποδίστρια, ο Κανάρης αποσύρθηκε στη Σύρο όπου ιδιώτευσε για ένα διάστημα.
Μετά τη στέψη του, ο βασιλιάς Όθωνας ο Α’, τον διόρισε καταρχήν πλοίαρχο γ΄ τάξεως κι έπειτα ναύαρχο. Μετά τη μεταπολίτευση του 1843, ο Κανάρης έγινε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ανδρέα Μεταξά και κατόπιν στην κυβέρνηση Ιωάννη Κωλέττη. Το 1854 έγινε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.
Το καλοκαίρι του 1862 ο Όθωνας του ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ο Κανάρης πρότεινε έναν κατάλογο με υπουργούς, που όλοι τους είχαν σχεδόν επαναστατικές απόψεις, λέγοντας στον Όθωνα ότι μόνο με τέτοια κυβέρνηση και η μοναρχία θα ήταν δυνατό να σωθεί και η τάξη στη χώρα να διατηρηθεί. Ο Όθωνας όμως δεν δέχθηκε και έδωσε την εντολή στον Ιωάννη Κολοκοτρώνη.
Ο Κανάρης προσχώρησε στην αντιπολίτευση και μετά την έξωση του Όθωνα έγινε μέλος τής υπό τον Δημήτριο Βούλγαρη τριανδρίας (μαζί και με τον Μπενιζέλο Ρούφο) που σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση. Ο ίδιος πήγε ως επικεφαλής επιτροπής στη Δανία για να προσφέρει το θρόνο στον μετέπειτα βασιλιά Γεώργιο Α’.
Διετέλεσε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ρούφου. Κατόπιν το 1864 σχημάτισε ο ίδιος κυβέρνηση, μετά από ένα μήνα παραιτήθηκε και σχημάτισε και πάλι κυβέρνηση, η οποία παρέμεινε επί ένα χρόνο στην εξουσία. Κατόπιν παραιτήθηκε οριστικά, θέλοντας να αποσυρθεί από τον δημόσιο βίο καθώς είχε υπερβεί τα 75 χρόνια. Το 1877 ετέθη επικεφαλής οικουμενικής κυβέρνησης για να αντιμετωπιστούν οι δύσκολες για τη χώρα περιστάσεις που δημιούργησε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος.
Η άρνηση του Κανάρη να λάβει τιμητική σύνταξη
Επειδή οι ιδέες του γίνονταν όλο και περισσότερο αντιμοναρχικές, το 1861, οι άνθρωποι του Όθωνα εξέδωσαν διάταγμα με το οποίο του έδιναν μηνιαία τιμητική σύνταξη χιλίων δραχμών, επιπρόσθετη της σύνταξης που ήδη λάμβανε από το δημόσιο ταμείο ο ίδιος αρνήθηκε μια τέτοια «προσφορά» και έγραψε μια επιστολή προς τον εισηγητή του διατάγματος, τον τότε υπουργό Ναυτικών Αθανάσιο Μιαούλη, γιο του άλλου θαλασσομάχου της Επανάστασης Ανδρέα Μιαούλη, επισημαίνοντας τα εξής:
«Και άλλοτε, οσάκις μου εγένοντο τοιαύται προτάσεις υπό υπουργών, απήντησα με την αυτήν γλώσσαν» έγραφε ο Κανάρης, ο οποίος αφού αρνήθηκε τα χρήματα και τις τιμές τόνισε πως «μίαν ημέραν το Ελληνικόν Έθνος θέλει αναγνωρίση και αποδόση αυτά εις την οικογένειάν μου».
Και συμπλήρωνε με νόημα ότι «δεν μπορώ να δεχτώ από το σημερινό σύστημα ακόμη και την πιο πλατιά και κολακευτική ικανοποίηση, διότι θα δινόταν η ιδέα του ατομικού συμφέροντος. Αντιπολιτεύομαι όμως την κυβέρνηση όχι γιατί παραγνώρισε τα δικά μου δικαιώματα, αλλά γιατί εμηδένισε το συνταγματικό πολίτευμα και εμάρανε τας εθνικάς δυνάμεις»!
